مینای دندان چیست؟
مینای دندان چیست؟ ساده بگوییم مینای دندان، پوشش نازک خارجی دندان است. این پوسته محکم، سخت‌ترین بافت بدن انسان است. مینای دندان در واقع قسمتی از تاج دندان را می‌پوشاند. تاج دندان بخشی از دندان است که در خارج از لثه قابل مشاهده است.
مینای دندان یک بافت شفاف است و نور را از خود عبور می‌دهد و به همین علت است که قسمت اصلی دندان، عاج، بخشی است که مسئول رنگ دندان شماست و رنگ آن اعم از سفید، سفید مایل به خاکستری و یا سفید مایل به زرد.
بعضی اوقات موادی مانند قهوه، چای، نوشابه، شراب قرمز، آب میوه و سیگار مینای دندان را لکه دار می‌کند. مراجعه منظم به دندانپزشک برای تمیز کردن و صیقل دادن معمول می‌تواند به از بین بردن بیشتر لکه‌های سطح و اطمینان از سلامت دندان‌ها کمک کند.
مینای دندان چه کاری انجام می‌دهد؟
مینای دندان در محافظت از دندانهای شما در برابر استفاده روزمره مانند جویدن، گاز گرفتن، خرد شدن و ساییدن کمک می‌کند. اگرچه مینای دندان محافظ سختی دندان است اما لازم به ذکر است که می‌تواند ترک بخورد. همچنین مینا، دندان‌ها را از تغییرات دمایی و مواد شیمیایی دردناک عایق می‌کند.
بر خلاف شکستگی استخوان که توسط بدن قابل‌ترمیم است، دندانهای شما فقط یک بار خرد می‌شود یا می‌شکند و متاسفانه یک آسیب برای همیشه ایجاد می‌شود. از آنجایی که مینای دندان از سلول زنده‌ای تشکیل نشده است، بدن نمی‌تواند مینای دندان خرد شده یا ترک خورده را ترمیم کند.
چه عواملی باعث فرسایش مینای دندان می‌شود؟
فرسایش دندان زمانی اتفاق می افتد که اسیدها مینای دندان را از بین می‌برند. فرسایش مینا می‌تواند به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
- مصرف بیش از حد نوشابه (مقادیر بالای اسیدهای فسفریک و سیتریک)
- نوشیدنی‌های میوه‌ای (برخی اسیدهای موجود در نوشیدنی‌های میوه‌ای فرسایش بیشتری نسبت به اسید باتری دارند)
- خشکی دهان یا جریان بزاقی کم (خشکی دهان)
- رژیم غذایی (سرشار از قند و نشاسته)
- بیماری ریفلاکس اسید (GERD)
- مشکلات دستگاه گوارش
- داروها (آنتی هیستامین، آسپرین)
- ژنتیک (شرایط ارثی)
- عوامل محیطی (اصطکاک، ساییدگی، استرس و خوردگی)
عوامل محیطی فرسایش سطح دندان چیست؟
اصطکاک، ساییدگی، استرس و خوردگی (یا هر ترکیبی از این اقدامات) می‌تواند باعث فرسایش سطح دندان شود. اکنون به تعریف اصطلاحات بالینی که برای توصیف این فرآیندها استفاده می‌شود می‌پردازیم:
- فرسایش: عبارت است از اصطکاک طبیعی حاصل از تماس دندان‌ها. هنگامی اصطلاحاً دندان قروچه می‌کنید و دندان‌ها را به هم فشار می‌دهید اتفاق می افتد، که اغلب به طور غیر ارادی در هنگام خواب اتفاق می افتد.
- سایش: عبارت است از ساییدگی و پارگی فیزیکی سطح دندان که در صورت مسواک زدن بیش از حد دندان، نخ دندان کشیدن نامناسب، گاز گرفتن اجسام سخت (مانند ناخن انگشت، درب بطری یا قلم) یا جویدن تنباکو اتفاق می افتد.
- تجزیه: این امر حاصل شکستگی در دندان و ترک برداشتن آن است و در اثر فشارهایی مانند خم شدن دندان اتفاق می افتد.
- خوردگی: از نظر شیمیایی هنگامی اتفاق می افتد که محتوای اسیدی به سطح دندان برخورد کند، برای مثال داروهای خاص مانند آسپرین یا قرص ویتامین C، غذاهای بسیار اسیدی، ریفلاکس، و استفراغ مکرر ناشی از پرخوری عصبی یا الکلیسم.
یافته‌های بیشتر، پرخوری عصبی را به عنوان علت فرسایش مینای دندان و پوسیدگی دندان نشان می‌دهد. پرخوری عصبی نوعی اختلال در غذا خوردن است که با پرخوری و استفراغ که منبع اسید است همراه می‌شود. استفراغ مکرر مینای دندان را فرسایش می‌دهد و می‌تواند به ایجاد حفره منجر شود.
بزاق در سلامت و استحکام دندان نقش اساسی دارد. بزاق نه تنها باعث افزایش سلامت بافت‌های بدن می‌شود بلکه با پوشاندن دندان با مواد معدنی همچون کلسیم از مینای دندان محافظت می‌کند. بزاق همچنین عوامل فرسایشی مانند اسید را رقیق می‌کند، مواد زائد را از دهان پاک می‌کند و دهان را تمیز نگه می‌دارد و همچنین حاوی مواد و آنزیم‌های ضد میکروبی است که به مبارزه با باکتری‌ها و بیماری‌های دهان کمک می‌کنند.
در دهان فرد سالم، بزاق که غنی از کلسیم به تقویت دندان کمک می‌کند، حتی اگر فرد نوشابه بنوشید. با این حال هنگامی که بیش از حد مصرف می‌کنید و غذاهای اسیدی و نوشیدنی زیادی می‌خورید، دیگر این روند تقویت دندان‌ها نمی‌تواند آسیب وارده را جبران کند.
آیا پلاک باعث فرسایش مینا می‌شود؟
پلاک یک لایه نازک چسبنده است که از بزاق، ذرات غذا، باکتری و سایر مواد تشکیل شده است. پلاک در بین دندانهای شما ایجاد می‌شود و در داخل سوراخ‌های کوچک یا گودال‌های دندانهای آسیاب لانه می‌گزیند. پلاک‌ها همچنین پیرامو مواد موجود در دندانهای پر شده و کنار خط لثه در محل تلاقی دندان‌ها و لثه‌ها به وجود می‌آیند.
گاهی اوقات باکتریهای موجود در پلاک، قند موجود در غذاها را به اسید تبدیل می‌کنند. وقتی این اتفاق می افتد، اسیدهای موجود در پلاک، مواد معدنی سالم مینای دندان را می‌خورد و از بین می‌برند. این امر باعث ساییده شدن مینای دندان و حفره شدن آن می‌شود. با گذشت زمان، چاله‌های مینای دندان افزایش یافته و اندازه آنها رشد می‌کند.
علائم فرسایش مینای دندان چیست؟
علائم فرسایش مینای دندان بسته به مرحله و میزان درگیری ممکن است متفاوت باشد. برخی از علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حساسیت: خوردن برخی از غذاها (شیرینی‌ها) و یا دمای غذاها (گرم یا سرد) ممکن است در اوایل فرسایش مینای دندان درد ایجاد کند.
- تغییر رنگ: با فرسایش مینای دندان و بیشتر در معرض قرار گرفتن عاج دندان، دندان‌ها ممکن است زرد به نظر برسند.
- ترک برداشتن: با فرسایش مینای دندان، لبه‌های دندان خشن‌تر، نامنظم و دندانه دارتر می‌شوند.
- حساسیت شدید و دردناک: در مراحل بعدی فرسایش مینا، دندان‌ها به شدت به دما و شیرینی حساس می‌شوند. حساسیت به حدی می‌رسد که ممکن است تکان‌هایی دردناک احساس کنید که نفس شما را می‌گیرد.
- ناهمواری: تورفتگی در سطح دندان‌ها ظاهر می‌شود.
هنگامی که مینای دندان فرسایش می‌یابد، دندان بیشتر در معرض تشکیل حفره یا پوسیدگی است. وقتی پوسیدگی دندان وارد بخش سخت مینای دندان می‌شود، در واقع به بدنه اصلی دندان ورود پیدا کرده است.
حفره‌های کوچک ممکن است در ابتدا مشکلی ایجاد نکنند. اما حفره‌ها با رشد و نفوذ بیشتر در دندان، می‌توانند فیبرهای ریز عصبی را تحت تأثیر قرار دهند و در نتیجه یک آبسه یا عفونت بسیار دردناک ایجاد کنند.
چگونه از ریزش مینای دندان جلوگیری می‌کنید؟
برای جلوگیری از بین رفتن مینای دندان و حفظ سلامت دندان، حتماً روزانه مسواک بزنید، نخ دندان بکشید و با دهانشویه ضد عفونی کننده آن را بشویید. برای معاینات و تمیز کاری‌های حرفه‌ای، منظم هر شش ماه به دندانپزشک مراجعه کنید. همچنین می‌توانید موارد زیر را نیز امتحان کنید:
- غذاها و نوشیدنی‌های بسیار اسیدی مانند نوشابه‌های گازدار، لیمو و سایر مرکبات و آب میوه‌ها را از رژیم غذایی خود حذف کنید. دهان خود را بلافاصله بعد از خوردن غذاهای اسیدی یا نوشیدن نوشیدنی‌های اسیدی با آب شستشو دهید.
- هنگام نوشیدن نوشیدنی‌های اسیدی از نی استفاده کنید. نی با هل دادن نوشیدنی به پشت دندان‌ها از تماس مستقیم دندانهای شما و مایع اسیدی جلوگیری می‌کند.
- مصرف میان وعده‌ها و تنقلات را کنترل کنید. خوردن میان وعده‌های مکرر در طول روز احتمال پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد. لازم است بدانید دهان چند ساعت بعد از خوردن غذاهای حاوی قند و نشاسته اسیدی است پس از مصرف میان وعده‌ها و تنقلات خودداری و با آنها را محدود کنید، مگر اینکه بتوانید دهان خود را بشویید و مسواک بزنید.
- بین وعده‌های غذایی آدامس‌های بدون قند بجوید. آدامس تولید بزاق را تا 10 برابر جریان طبیعی افزایش می‌دهد. بزاق با مواد معدنی مهم به تقویت دندان کمک می‌کند. حتماً آدامس بدون قند حاوی زایلیتول را انتخاب کنید، که اسیدهای موجود در نوشیدنی‌ها و غذاها را کاهش می‌دهد.
- در صورت کمبود بزاق یا خشکی دهان، در طول روز آب بیشتری بنوشید.
- از خمیر دندانهای حاوی فلوراید استفاده کنید چرا که فلوراید دندان‌ها را به شدت تقویت می‌کند. پس مطمئن شوید که فلوراید به عنوان ماده‌ای از مواد تشکیل دهنده خمیردندان شما ذکر شده است.
- از دندانپزشک خود سؤال کنید آیا استفاده از سیلانت ها می‌توانند در جلوگیری از فرسایش مینا و پوسیدگی دندان مفید باشند یا خیر!
آیا می‌توانید مقدار زیادی فلوراید برای ترمیم مینای دندان دریافت کنید؟
بله، می‌توان مقدار زیادی فلوراید دریافت کرد، اما حتماً باید در این میان به چند نکته توجه کرد، در عین حال که مصرف فلوراید در جلوگیری از پوسیدگی دندان مفید است، مصرف مقدار زیاد فلوراید می‌تواند مشکلاتی مانند فلوروز مینای دندان ایجاد کند. این وضعیت می‌تواند در کودکان رخ دهد و باعث نقص در مینای دندان شود.
کودکان مبتلا به فلوروز مینای دندان ممکن است مقدار زیادی فلوراید از طرق مختلف مانند مکمل‌ها یا آب آشامیدنی حاوی فلوراید دریافت کنند. همچنین، بلعیدن خمیر دندانهای حاوی فلوراید نیز می‌تواند احتمال بروز فلوروز مینای دندان را افزایش دهد.
اکثر کودکان مبتلا به فلوروز مینای دندان دچار عوارض خفیفی می‌شوند که جای نگرانی نیست. با این وجود در برخی موارد شدید، دندان‌ها تغییر رنگ داده، حفره دار شده و تمیز نگه داشتن آنها دشوار می‌شود.
از دست دادن مینای دندان چگونه درمان می‌شود؟
درمان از دست دادن مینای دندان به مرحله و سطح درگیری بستگی دارد. گاهی اوقات از اتصال دندان برای محافظت از دندان و افزایش ظاهر و زیبایی استفاده می‌شود.
اگر تخریب مینای دندان قابل توجه باشد، دندانپزشک ممکن است توصیه کند دندان را با تاج یا روکش بپوشانید. تاج ممکن است دندان را از پوسیدگی بیشتر محافظت کند.
